Auto Service Manager E-Auto Service Manager to czasopismo warsztatów samochodowych
Z cyklu Hella radzi.
Czujnik temperatury spalin to element układu wydechowego, używany zarówno w silnikach benzynowych, jak i diesla. Jego zadanie to pomiar temperatury gazów spalinowych w pewnych punktach – zazwyczaj przed katalizatorem, przed i za filtrem cząstek stałych (DPF), przed lub za turbosprężarką.
Dane z takiego czujnika trafiają do sterownika silnika (ECU), który wykorzystuje je do:
- sterowania regeneracją filtra cząstek stałych (DPF),
- kontrolowania składu mieszanki paliwowo-powietrznej,
- zabezpieczania elementów układu wydechowego przed przegrzaniem,
- kontroli pracy układu recyrkulacji spalin
Wszystko powyższe pozwala na spełnienia wymagań norm emisji spalin (właściwe odczyty temperatury pomagają utrzymać emisyjność szkodliwych substancji na niskim poziomie), ale również zwiększa komfort podróżujących oraz efektywność i trwałość wielu układów pojazdu.
Budowa i zasada działania
Kluczowe składniki i mechanizm działania czujnika EGT:
- Termistor – rezystor, którego rezystancja zmienia się w zależności od temperatury. Może być typu NTC (negatywny współczynnik – wraz ze wzrostem temperatury rezystancja spada) albo PTC (pozytywny – rezystancja rośnie z temperaturą).
- Czujnik przeważnie działa w układzie szeregowym z innym rezystorem w ECU (np. rezystorem w układzie wewnętrznym sterownika) tworząc dzielnik napięcia. Sygnał napięciowy zmienny w zależności od temperatury jest interpretowany przez ECU jako konkretna wartość temperatury.
Lokalizacje czujników mogą się różnić w zależności od konstrukcji pojazdu i wersji silnika. Dobrze jest sprawdzić, w ile czujników EGTS jest wyposażony dany model – czasem są przed i za DPF, przed/za turbiną jak również przed katalizatorem.
Co się dzieje, gdy czujnik nie działa albo działa nieprawidłowo
Awaria lub nieprawidłowości w funkcjonowaniu czujnika temperatury spalin mogą prowadzić do szeregu problemów, takich jak:
- zaświecenie się kontrolki z symbolem silnika, filtra DPF lub kontrolki wskazującej na pracę układu podgrzewania świec żarowych (w dieslach), jeśli temperatura spalin nie jest właściwie monitorowana.
- zwiększenie emisji spalin (CO, NOx, HC) – ponieważ sterownik może „nie wiedzieć”, czy regeneracja DPF przebiega właściwie, albo tworzyć skład mieszanki paliwowo-powietrznej w sposób nieoptymalny.
- pogorszone osiągi silnika – np. spadek mocy, jeśli system ogranicza osiągi silnika, by chronić układ wydechowy lub jeśli DPF regeneruje się częściej albo mniej efektywnie.
- zwiększone zużycie paliwa – np. gdy regeneracje DPF są skrócone albo gdy układ napędowy działa w trybie awaryjnym.
- uszkodzeń elementów układów tak wydechowego jak i ssącego.
- uszkodzeń elementów przeniesienia napędu, jak np. koła dwumasowego czy sprzęgła, ponieważ nieprawidłowe odczyty z czujnika EGTS mogą powodować nierównomierną pracę silnika, która ma duży wpływ na zużywanie się tłumików w tych elementach.
Przyczyny uszkodzeń
Skąd się biorą usterki czujników temperatury spalin? Oto kilka najczęstszych powodów:
- niewłaściwe lub niestabilne zasilanie elektryczne czujnika w wyniku uszkodzenia instalacji elektrycznej pojazdu.
- uszkodzenia mechaniczne: przewody, wtyczki, obudowa – np. z powodu wibracji, korozji, działania wysokich temperatur i warunków agresywnych fizycznie (np. wilgoć, zanieczyszczenia).
- przegrzewanie spalin spowodowane np. błędami w układzie wtryskowym, niewłaściwym dawkowaniem paliwa, niewłaściwą pracą zaworu EGR, uszkodzonym układem zapłonowym czy turbosprężarką.
- brak właściwej konserwacji lub/oraz niewłaściwa eksploatacja, które przyspieszają zużycie czujników – np. używanie paliwa złej jakości, częste przeciążenia silnika (skutkujące niepożądanym wzrostem temperatury spalin), skrajnie ciężkie warunki klimatycznie.
Diagnostyka – jak sprawdzić, czy wszystko działa
HELLA w swoim przewodniku technicznym opisuje, jak warsztat może krok po kroku zdiagnozować uszkodzenie czujnika temperatury spalin. Oto elementy tej procedury:
- Odczyt kodów usterek zapisanych w pamięci ECU
Usterki związane z czujnikami temperatury spalin mogą być zapisane w pamięci sterownika. Odczyt tych kodów (jeśli występują) i rozkodowanie ich znaczenia to pierwszy krok.
2. Pomiar sygnału czujnika
Sprawdzanie wartości wyjściowych czujnika (temperatura, napięcie, oporność), zarówno przy zimnym silniku, jak i przy nagrzanym, by sprawdzić, czy zmiany są zgodne ze specyfikacją i logiką. Jeśli np. czujnik przy rozgrzewającym się układzie wydechowym pokazuje minus 40 °C lub bardzo niską wartość temperatury, może to oznaczać przerwę w obwodzie lub uszkodzenie, choć niekoniecznie taka sytuacja będzie generowała błąd, ponieważ odczyt temperatury, choć niepoprawny, ma miejsce.
- Kontrola wizualna
Sprawdzenie przewodów, wtyczek, obudowy – czy nie są skorodowane, czy nie ma uszkodzeń mechanicznych, czy osłony i mocowania są nienaruszone. - Weryfikacja instalacji elektrycznej
Sprawdzić, czy przewód zasilający i masa nie są uszkodzone, czy nie ma zwarcia lub przerwy. Użycie schematów elektrycznych pojazdu do ustalenia, za co odpowiadają poszczególne piny we wtyczce czujnika, jakie są kolory przewodów celem dalszej kontroli prawidłowości podłączenia w instalacji elektrycznej pojazdu, itp.
- Moment dokręcania i montaż
Czujnik temperatury spalin powinien być zamontowany z zalecanym momentem dokręcania. HELLA wskazuje najczęściej 40-45 Nm dla swoich czujników EGT, choć należy stosować się do wartości wskazanych przez producenta pojazdu. Przekroczenie odpowiedniego momentu dokręcenia może skutkować mechanicznym uszkodzeniem czujnika niewidocznym z zewnątrz. Nie wolno smarować gwintów, jeśli są już powlekane. - Testy porównawcze
Jeśli możliwe, porównać wartości pomiarowe z wartościami referencyjnymi (np. dane producenta albo wartości typowe dla danego modelu silnika) lub wymontować czujnik i przetestować go poza pojazdem, jeśli to możliwe.
Dobre praktyki – co kierowca / warsztat powinien wiedzieć i robić
- Regularnie wykonywać diagnostykę silnika — odczyty kodów błędów, obserwować, czy nie zaświeciła się kontrolka z symbolem silnika, DPF lub świec żarowych na desce rozdzielczej pojazdu.
- Do napraw używać wysokiej jakości części zamiennych i czujników – najlepiej tylko o jakości oryginalnych.
- Dbać o eksploatację silnika – unikać długotrwałych przeciążeń (niezależnie czy na rozgrzanym czy nierozgrzanym silniku), unikać paliw złej jakości, ponieważ przyspieszają zużycie nie tylko czujników i podzespołów układu wydechowego, ale i całego silnika.
- Do diagnostyki używać dobrych testerów diagnostycznych z dostępem do schematów elektrycznych i mających szerokie możliwości diagnostyczne.
HELLA a konkurencja – podobieństwa i różnice
- HELLA – znana jest z mocnego zaplecza OEM (części na pierwszy montaż do fabryk samochodów) i jednocześnie rozbudowanej oferty dla rynku wtórnego. Atutem jest TechWorld – platforma wiedzy dla warsztatów, gdzie obok samych części dostarczane są poradniki, procedury diagnostyczne i praktyczne tipy. To wyróżnia HELLA, bo nie ogranicza się do sprzedaży czujnika, ale przekazuje również przydatne wskazówki czy rozwiązania.
- Producenci tańszych zamienników – często oferują produkty w niższej cenie, ale z mniejszą odpornością na temperaturę czy niższą precyzją pomiaru. W przypadku czujników EGTS bywa to ryzykowne – bo błędne dane dla ECU mogą doprowadzić np. do częstszych regeneracji DPF, spadku osiągów silnika czy nawet uszkodzeń elementów układu wydechowego, w tym drogiej turbosprężarki.
Wnioski
Czujnik temperatury spalin to element często niedoceniany – a jednocześnie bardzo istotny dla sprawności silnika, dla spełniania norm emisji i dla efektywności działania układu wydechowego. Kiedy działa prawidłowo, wszystko idzie gładko – regeneracje DPF przebiegają właściwie, emisje są kontrolowane, silnik może rozwijać swoją moc. Gdy coś pójdzie nie tak – skutki są natychmiast widoczne (np. kontrolka, spadek mocy, więcej paliwa, dym czy zapach spalin).
Firmy takie jak HELLA pokazują, że kluczowe jest nie tylko dobrej jakości czujnik – ale i prawidłowy montaż, diagnostyka i konserwacja. Jeśli warsztat lub kierowca zaniedba te aspekty, nawet najlepszy czujnik nie będzie długo służył.
REKLAMA
